Khi về nhà vào kì nghỉ đông năm thứ nhất, tôi mới biết rằng ở nhà mẹ tôi đã thôi việc, hơn nữa bệnh bướu cổ của mẹ vẫn chưa trị khỏi. Cả nhà sợ tôi lo lắng nên không nói cho tôi biết, tiền đưa cho tôi cũng không ít hơn một đồng. Tôi biết cha mẹ đã phải góp nhặt từng xu từng hào nuôi tôi ăn học. Cứ nghĩ đến việc cha mẹ đã gần hết đời người rồi mà vẫn chưa được hưởng một ngày an nhàn thoải mái, lúc nào cũng lao tâm khổ tứ vì tôi, tôi áy náy mãi không yên. Cứ nghĩ mình đã lớn thế này rồi mà suốt ngày chỉ biết đến mình thôi, còn bản thân mình ngay đến một hào cũng chưa kiếm được, tôi cảm thấy mình thật vô sỉ, thật đáng xấu hổ, nhục nhã. Học kì hai của năm nhất, tôi hạ quyết tâm tự mình kiếm tiền. Có lẽ, mỗi một sinh viên đại học có hoàn cảnh không khá lắm đều từng có kinh nghiệm làm gia sư. Trước đây, khi chưa biết rằng việc văn có thể bán lấy tiền, tôi cũng từng làm gia sư trong một thời gian tương đối dài. Nội tình bên trong, một lời khó có thể nói hết. Tôi thích làm cô giáo, vì tôi thực sự thích nghề giáo viên, mê mẩn với việc truyền đạt tri thức và cực kì yêu thích những đứa trẻ đang trưởng thành. Sự trưởng thành lành mạnh của một đứa trẻ có quan hệ mật thiết với người thầy. Tôi đã từng thấy rất nhiều những đứa trẻ bị giáo viên huỷ hoại lòng tự tôn, sự tự tin, thậm chí là cả tương lai cuộc đời. Mọi người có thể cho là tôi đã nói quá, cũng không sao. Đó là nghề nghiệp lí tưởng của tôi, một kiểu tín ngưỡng.
Khi mới bắt đầu tìm việc gia sư thật là cực khổ. Không quen biết ai nên đành bỏ 50 tệ cho trung tâm giới thiệu việc làm, rồi mỏi mắt ngón trông, mong bọn họ có thể mang đến cho mình một công việc. Những ai đã từng đến trung tâm giới thiệu tìm việc đều biết bọn họ rất đen tối, những thủ đoạn được sử dụng là lôi kéo, lừa bịp. Ví dụ, chỉ có một thông tin nhưng họ bán cho đến mấy sinh viên, sau đó để cho các bạn tự cạnh tranh với nhau. Đã có một buổi tối, tôi đáp xe từ Vũ Xương đến Hàn Âm dạy thử hai tiếng đồng hồ, vậy mà đến một ngụm nước cũng không được uống. Cuối cùng người ta nói buổi chiều cũng có một sinh viên đến dạy thử rồi và họ còn phải suy nghĩ đã. Một mình đi khắp nơi trong đêm tìm bến xe, nhìn những chiếc xe chạy qua chạy lại trên con phố vắng vé, tôi cảm thấy mình giống như một ngọn cỏ trong cánh đồng bát ngát giữa đêm khuya, đơn độc lẻ loi. Vào cái đêm xa lạ ấy, trên góc phố xa lạ, trong cái gió mùa đông lạnh thấu xương, tôi giống như một con vật bị bỏ rơi, muốn khóc mà không ra nước mắt.
Cũng có lần tôi gặp được người tốt, đó là một gia đình ở khu bệnh viện Hiệp Hoà, học trò là một cậu bé rất lanh lợi, mẹ cậu nói rằng cậu không nghe lời nhưng tôi cảm thấy tôi và cậu bé rất hợp hau, cậu bé đó và cha của cậu rất mến tôi, tôi nghĩ lần này công việc của mình nhất định là có bến đậu rồi. Nhưng cuối cùng, mẹ cậu bé tỏ ra kiên quyết không cần tôi. Ngay lúc đó tim tôi như rơi xuống đáy vực, bỗng nhiên nước mắt vòng quanh nơi khoé mắt. Tôi không rõ tại sao mình lại kém cỏi như thế nhưng cũng hiểu rằng đồng tiền thật khó kiếm biết bao. Tôi cố giấu nước mắt và ngẩng đầu lên, trong mắt mẹ cậu bé tôi hoàn toàn không đáng tín nhiệm. Tôi lặng lẽ đứng dậy, xỏ đôi giày thể thao nhem nhuốc của mình vào rồi ra mở cẳ. Lúc đó cha cậu bé đột nhiên đứng dậy mở cửa cho tôi và kiên quyết muốn tiễn tôi. Mẹ cậu bé ngay lập tức nói: "Ơ kìa, thật ngại quá, nào lại đây, lại đây, Quả Quả, hãy cùng bố tiễn chị đi con".
Tôi biết tại sao cô ấy không cần tôi. Cô ấy không yên tâm. Nhận thức được điều này tôi bỗng nhiên muốn cười. Khi tiễn tôi ra xe cha của Quả Quả nhất thiết dúi cho tôi 30 tệ và nói: "Đây là tiền dạy thử, hơn nữa, xa như vậy, cháu đi cũng không dễ dàng, rất xin lỗi cháu!". Tôi nhất định không lấy tiền. Tôi không nghèo khổ đến mức như vậy. Khi xe bắt đầu chuyển bánh, Quả Quả hét to lên với tôi rằng: "Chị, em rất thích chị". Tôi cười, thực sự rất thích thú và yên lòng. Tôi biết tôi có thể làm rất tốt.
Tôi không muốn kể tường tận những kinh nghiệm như thế. Tôi thấy dửng dưng. Khi đó, có lẽ tôi cảm thấy xót xa trong lòng, tuyệt vọng, đau khổ. Sau chuyện đó tôi mới hiểu, tất cả chẳng qua là sự từng trải, trải qua càng nhiều thì sẽ có nhiều "của cải" hơn những người bằng tuổi, chỉ cần mình giỏi tổng kết và suy xét, giỏi lựa chọn và sàng lọc. Không có gì là đáng oán trách cũng không có gì là đáng thương cả. Những điều đó chỉ có thể càng khiến tôi thêm tự tin, thêm dày dạn, kiên cường và giỏi giang. Tôi thừa nhận ông trời đã cho tôi tất cả. Vì có niềm tin nên cuối cùng ông trời cũng không xử tệ với tôi. Sau vài lần tìm việc làm gia sư không thành, trung tâm giới thiệu việc làm lại giới thiệu cho tôi mấy gia đình. Nhưng khi tôi gọi điện thoại đến hỏi thì được biết người ta vốn không cần gia sư hoặc bảo rằng họ sớm đã tìm được gia sư rồi. Tôi hiểu rằng mình bị lừa. Bọn họ chủ yếu là lấy tiền của bạn nhưng không làm việc vì bạn.
Tôi nhớ đến Chu Dữ, người đã đánh cắp thành quả lao động của tôi. Ai mà không trưởng thành trong sự tổn thương? Ai mà không học được cách tính toán sau khi bị lừa dối? Lợi hại, lợi hại. Tôi cố lấy dũng khí đến trung tâm giới thiệu việc làm. Khi đó tôi vẫn là một đứa rất nhát gan. Tôi nói: "Lúc đầu các anh đã hứa sẽ tìm cho tôi một công việc gia sư, nhưng cuối cùng tại sao lại thành thế này?". Cô gái tiếp đón tôi miệng lưỡi khéo léo, linh hoạt vô cùng, cô ấy nói một hồi, cuối cùng lại khơi mào trò chơi đẩy bóng da, cô nói: "Thế này nhé, ở đây chị có vài thông tin làm thêm, công việc là bán hàng, hay là em thử làm nhân viên bán hàng đi." Tôi vốn đã không có sự lựa chọn. Vì tôi biết thông tin việc làm gia sư của cô ta về cơ bản đều là lừa bịp, để mời chào khách hàng, bởi lẽ đa số những sinh viên tới đây tfm việc đều muốn làm gia sư. Thế là tôi miễn cưỡng đồng ý.
Tôi bán hàng trong một siêu thị ở Đường Gia Thôn, bây giờ ở gần Quốc Mỹ. Vì ở nơi Hàn Khẩu xa xôi như vậy nên tôi đã phải chuyển xe mấy lần. Tôi đã từng vô cùng sợ hãi đối với những chiếc xe buýt chạy nhanh như bay ở Vũ Hán, nhưng buổi chiều hôm đó tôi đã phải đổi từng chuyến xe, đi qua từng con đường như thế, nhìn những chiếc xe chạy nhanh như bay cứ đi đi về về như con thoi, tôi không ngừng cảm thấy kinh hoàng và vô cùng nguy hiểm, giống như ngọn cỏ trong đêm vậy. Ngày đầu tiên đi bán hàng là một ngày thứ Sáu, thời tiết tháng Năm ở Vũ Hán đã rất nóng nực. Tôi đứng trước cửa siêu thị bán một loại đồ uống mới, lại còn lúc nào cũng phải réo lên: "Sản phẩm mới tung ra thị trường, mua một tặng một đây!". Người đi qua đi lại, tiến đến gần rồi lại bỏ đi, cầm chai đồ uống lên rồi lại đặt xuống. Có người nhìn mặt chúng tôi, có người thì chỉ cúi xuống nhìn đồ uống. Tôi cảm thấy cực kì, cực kì ức chế. Tôi là một đứa không thích nói chuyện, tôi không biết mình làm thế nào để đối diện với nhiều ánh mắt như thế. Trong mắt họ, tôi cũng giống như bất kì một nhân viên bán hàng nào khác trên thương trường chứ không là một sinh viên đại học, cũng không phải là một cô bé 18 tuổi.
Đến trưa, mặt trời đã chiếu thẳng trên đỉnh đầu. Tôi luôn sợ phơi nắng, bởi vì cứ phơi nắng là tôi sẽ rất dễ bị dị ứng và còn chóng mặt nữa. Thế nên tôi đã nói với một cô gái bán hàng khác xem chúng tôi có thể đổi vị trí không: "Tôi thực sự thấy rất chóng mặt, bên chỗ cậu hình như mặt trời cũng đỡ gắt hơn một chút, tôi đứng bên đó một lát rồi sẽ đổi lại ngay". Cô ấy lạnh lùng nói: "Cậu là lá ngọc cành vàng chắc, không làm nổi thì đừng có làm nữa".
Tôi cúi đầu xuống và thu lại ánh mắt mong ngóng. Đến chiều cổ họng cũng bắt đầu nóng lên. Bao nhiêu là đồ uống xếp đầy trước mặt, vậy mà cổ họng tôi thì đang phát khóc lên. Đột nhiên tôi nhớ tới cha mẹ phải làm việc vất vả. Đột nhiên tôi hiểu ra rằng xưa nay đồng tiền thật không dễ kiếm. Tôi cảm thấy thật chua xót. Hôm đó, mãi đến bảy giờ tối, chúng tôi nhận tiền công, tôi cầm lấy 30 tệ, trừ đi tiền đi xe mất 4,8 tệ và phí giới thiệu 50 tệ, tôi vẫn lỗ 24,8 tệ. Về sau tôi không bao giờ làm những công việc như thế nữa. Bởi vì tôi phát hiện ra rằng tâm hồn tôi kiên cường hơn thân thể của tôi rất nhiều. Tôi không thể chịu đựng được, môi trường tồi tệ đã huỷ hoại thân thể tôi như cái buổi đứng dưới ánh mặt trời với cái cổ họng bỏng rát, một buổi chiều mà đã khiến một làn da trắng trẻo bị phơi nắng tới mức vừa đen vừa đỏ.
Tôi cũng không thể chịu đựng được sự áp bức, lăng nhục và ánh mắt coi thường của người khác. Tôi là một đứa yếu đuối, lại quá đa cảm, cho nên đã trở thành một đứa kiêu ngạo, tự mãn mà lại mềm yếu, không tự lo liệu được mà lại chưa sẵn sàng. Tối hôm đó, chân của tôi đau một trận thấu tim, cứ nghĩ đến việc đôi chân cả ngày phải chịu đựng trọng lượng cơ thể là tôi lại không thể chịu được, tôi thực sự cảm thấy trong lòng tôi phải kiên cường hơn rất nhiều. Phải chịu đựng bao nhiêu ức chế như vậy mà vẫn có thể mỉm cười và nói tôi chấp nhận những gì vận mệnh đã sắp đặt cho tôi.
